Η Όλυνθος είναι αρχαία πόλη της Χαλκιδικής, χτισμένη σε μια εύφορη πεδιάδα, στο μυχό του κόλπου της Τορώνης, κοντά στη βάση της χερσονήσου της Παλλήνης (σήμερα Κασσάνδρας), σε απόσταση 60 σταδίων (11,5 χλμ περίπου) από την Ποτίδαια και 4 χλμ από τη θάλασσα.
Η τοποθεσία κατοικείται από τη Νεολιθική Εποχή (5300-4500 π.Χ.), η λέξη «Όλυνθος» είναι προελληνική και σημαίνει, πιθανόν, «αγριοσυκιά». Σύμφωνα με την παράδοση ονομάστηκε έτσι από τον Όλυνθο, γιο του ποτάμιου θεού Στρυμόνα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η πόλη κατακτήθηκε από τους Βοττιαίους της Ημαθίας τον έβδομο αιώνα π. Χ.
Στα αρχαιότερα ψηφιδωτά της Μακεδονίας ανήκουν τα ψηφιδωτά δάπεδα που ανακαλύφθηκαν στις ιδιωτικές οικίες της Ολύνθου, της πρωτεύουσας του Χαλκιδικού Κοινού από το 432 π.Χ.
Τα έργα αυτά χρονολογούνται στο διάστημα 432-348 π.Χ. και αποτελούν ένα πρώιμο στάδιο στην εξέλιξη των ψηφιδωτών. Είναι κατασκευασμένα από ποταμίσια βότσαλα, τοποθετημένα αραιά στο υπόστρωμα, έτσι ώστε να παραμένει σε μεγάλο βαθμό ορατό το κονίαμα.
Τα ψηφιδωτά δάπεδα της Ολύνθου έχουν εικονιστικά μυθολογικά θέματα. Οι μορφές προβάλλουν ανοικτόχρωμες σε σκούρο βάθος. Το στοιχείο αυτό θυμίζει την εντύπωση που προκαλεί η τεχνική της ερυθρόμορφης αγγειογραφίας, της υφαντικής, ακόμη και των αναγλύφων.
Οι συνθέσεις χαρακτηρίζονται από αυστηρή γεωμετρικότητα και αρμονική ένταξη των θεμάτων στο σύνολο.
