Μέλισσες, οι ιέρειες της Θεάς Δήμητρας

 Η Μέλισσα είναι μία μυθολογική μορφή που σχετίζεται με την ανατροφή του Δία. Συχνότερα αναφέρεται ως νύμφη – ιέρεια της Πότνιας θηρών, κόρη του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα ενός Κορύβαντα ή Δάκτυλου, ο οποίος υπήρξε τόσο ο πρώτος Θεϊκός ιερουργός, όσο και ο πρώτος, ο οποίος δίδαξε στους ανθρώπους τη μελισσοκομία.

Η κόρη του Μέλισσα, έδινε το μέλι της στο Δία το θείο βρέφος, παρέχοντας του ότι χρειαζόταν. Στην τροφό και θεά/ιέρεια Μέλισσα αποδίδονται και ενσωματώνονται στην αρχική μορφή της ως μεγάλη μητέρα, Θέα των όφεων – Πότνια των θηρών, οι ιδιότητες της «τροφού» και στοργικής μητέρας, η οποία φροντίζει για την ζωή και την επιβίωση όχι μόνο θεών και ανθρώπων, αλλά ακόμα εξημερωμένων και μη θηρίων.

Παραλλαγές του μύθου, κάνουν λόγο για δύο τουλάχιστον νύμφες Μέλισσες, όπως ο μύθος του Απολλόδωρου, στον οποίο αναφέρεται πως ο Δίας ανατράφηκε από τις δύο κόρες του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα, τις νύμφες Αδράστεια και Ίδη, οι οποίες τον τάιζαν γάλα και μέλι.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, οι μέλισσες είχαν προσφέρει το μέλι τους για να τρέφεται ο μελλοντικός κυρίαρχος του κόσμου στο Ιδαίον άντρο, εκεί όπου είχε ανατραφεί ως βρέφος ο Δίας, όταν τον έκρυβε η Ρέα για να γλυτώσει από τα χέρια του παιδοκτόνου του Κρόνου. Για αυτό ο Δίας τις αντάμειψε, χαρίζοντας τους ένα ωραίο χάλκινο χρώμα, που όμοια του δεν είχαν άλλες μέλισσες και τις προίκισε με μεγάλη αντοχή και δύναμη για να μπορούν να ζουν πάνω στα κρητικά βουνά, εκεί που βρίσκεται το σπήλαιο, τα σκεπασμένα με χιόνια τους περισσότερους μήνες του χρόνου.

Οι ιέ­ρειες της Δή­μη­τρας, σύμφωνα με τον Πορφύριο (Περί του εν Οδυσσεία των νυμφών άντρου) ο­νο­μά­ζο­νταν Μέλισσες ως τροφοδότριες και προστάτιδες της μεγάλης θε­άς, έχοντας ως σύμβολο με την κυ­ψέ­λη στα Ελευσίνια μυστήρια. Αναφέρει σχετικά:

«Τις ιέρειες της Δήμητρας,ως χθόνιας θεάς, τις αποκαλούσαν οι παλαιοί «Μυστιδας» μέλισσας, και την Κόρη την ίδια μελιτώδη και την σελήνη, επειδή είναι προστάτιδα της γεννήσεως επίσης μέλισσα την αποκαλούν. Οι ψυχές που μεταβαίνουν προς την γέννηση βουγενείς λέγονται και βουκλόπος ο θεός Ερμής ο οποίος κρυφίως ακούει την γέννηση. Έχει καθιερωθεί ως σύμβολο του θανάτου το μέλι, γι’ αυτό και σπονδές με μέλι προσφέρουν στους χθόνιους θεούς, εν αντιθέσει με την χολή που αποδίδεται ως σύμβολο της ζωής. Αυτό δεικνύει ότι η ψυχή με ευχαρίστηση αποχωρίζεται το σώμα και με πικρία επανέρχεται στη νέα της ενσάρκωση ή διότι ο θάνατος (ανά-θέω) λυτρώνει από τους πόνους της ζωής και η ζωή είναι επίμοχθη και πικρή».

Άλλα ιερά σύμβολα της Δήμητρας, ήταν το στάχυ η παπαρούνα, αλλά και οι όφεις. Σε παραστάσεις η Δήμητρα απεικονίζεται να κρατά όφεις, κατ’ αντιστοιχία της Μινωικής Θεάς των Όφεων, της οποίας η Δήμητρα αποτελεί μετεξέλιξη.

Σύμφωνα με τον Λατίνο γραμματικό Σέρβιο, ο οποίος διασώζει ένα μύθο της Κορίνθου, «Μέλισσα», ήταν το όνομα μίας ιέρειας της Δήμητρας, η οποία μυήθηκε στα μυστήρια από την ίδια τη Δήμητρα. Ο αρ­χιε­ρέ­ας μά­λι­στα λε­γό­ταν Εσ­σήν που ση­μαί­νει «ο βασιλιάς των με­λισ­σών». Μέ­λισ­σα αποκαλούσαν και τη Σε­λή­νη, προ­στά­τι­δα της γέννησης.

Στα διάφορα Μυστήρια έπλεναν τα χέρια τους με μέλι α­ντί για νερό, ώστε να καθαρθούν από καθετί λυπηρό, βλαπτικό και ρυπαρό. Έκαναν επίσης με το μέ­λι καθαρμό της γλώσ­σας ώστε να ο μύστης να μιλά με σοφία και θεόπνευστα. Το μέλι έχει και κα­θαρ­τι­κή και συ­ντη­ρη­τι­κή δύ­να­μη πράγ­μα­τι, πολλά προ­ϊ­ό­ντα μέ­νουν άσηπτα στο μέ­λι, και χρό­νια τραύ­μα­τα με το μέ­λι α­πο­λυ­μαί­νο­νται.
Στην Περ­σε­φό­νη, που έχει το προσωνύμιο Μελιτώδης, πρόσφεραν μέ­λι ως προ­στά­τι­δα των καρπών, αλληγορώντας την προστατευτική και βλαστική της δύναμη. Μερικοί ταυτίζουν το νέ­κταρ και την αμ­βρο­σί­α με το μέλι, αφού το μέ­λι είναι τροφή των θε­ών.

Μέ­λισ­σες ο­νο­μά­ζο­νταν επίσης οι ιέ­ρειες της Ε­φε­σί­ας Αρ­τέ­μι­δος. Ο Μέ­λισ­σες αποκαλούσαν, τέλος, τις ψυχές που κα­τέρ­χο­νταν προς γέ­ννηση και ε­πρό­κει­το να ζή­σουν με δι­καιο­σύ­νη τη ζωή τους, εργαζόμενοι σύμφωνα με όσα προστάζουν οι Θεοί.

Ο «μαθητής» οφείλει όπως η μέλισσα να συλλέγει γνώσεις έως ότου μετά από σκληρή εσωτερική εργασία, να «ανθίσει» εντός του η επίγνωση.Ο Ισοκράτης αναφέρει (Προς Δημόνικον, 50-52.) σχετικά με την αναζήτηση της γνώσεως:

«Όπως ακριβώς βλέπουμε τη μέλισσα να κάθεται βέβαια πάνω σε όλα γενικά τα άνθη, να παίρνει όμως από το καθένα τα καλύτερα συστατικά, έτσι πρέπει να κάνουν και οι νέοι που λαχταρούν τη μόρφωση: Τίποτε να μην αφήνουν ανεξέταστο, αλλά από παντού να παίρνουν τα ωφέλιμα».