Ένα λυδικό πιθάρι από τερακότα, που βρέθηκε με τριάντα χρυσούς στατήρες μέσα, που χρονολογείται από το 560-546 π.Χ. Εικόνα: Αρχείου MET/BOT/Alamy
Σήμερα, ο κόσμος πλησιάζει όλο και περισσότερο στο να γίνει μια κοινωνία χωρίς μετρητά. Χωρίς να εμβαθύνουμε στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ψηφιοποιημένης αποϋλοποίησης του νομίσματος, είναι ασφαλές να πούμε ότι η εξαφάνιση του φυσικού χρήματος θα είναι μια ιστορικά σημαντική αλλαγή.
Ωστόσο, τα νομίσματα χρησιμοποιούνται για περίπου 2.700 χρόνια. Η τελική απόσυρσή τους από την κυκλοφορία θα οδηγήσει στην αφαίρεση ενός από τους πιο διαρκείς δείκτες του ανθρώπινου πολιτισμού.
Από πολλές απόψεις, το φυσικό χρήμα, όπως φαίνεται από το νόμισμα, είναι ένα βαθύτατα σημαντικό έγγραφο της ιστορικής προόδου της ανθρωπότητας. Οι μικροί, γυαλιστεροί μεταλλικοί δίσκοι που αναδύονται ως λείψανα αρχαίων πολιτισμών παρέχουν βαθείς φιλοσοφικούς δεσμούς που εκτείνονται σε χιλιετίες.
Τα νομίσματα από χιλιάδες χρόνια πριν αντιπροσωπεύουν ένα σύστημα αξιών που εξακολουθούμε να αναγνωρίζουμε. Είναι οι μεταλλικοί σπόροι από τους οποίους αναπτύχθηκε η οικονομία της αγοράς.
Εδώ είναι μερικά από τα παλαιότερα νομίσματα που ανακαλύφθηκαν ποτέ.
Λυδικά νομίσματα Λιονταριού
Η χρήση των πολύτιμων μετάλλων ως νομίσματος χρονολογείται από την 4η χιλιετία π.Χ., όταν χρησιμοποιήθηκαν ράβδοι χρυσού καθορισμένων βαρών στην αρχαία Αίγυπτο. Αλλά η εφεύρεση της αληθινής νομισματοκοπίας θεωρείται ότι χρονολογείται στον 7ο αιώνα π.Χ., όταν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Λυδοί έγιναν οι πρώτοι λαοί που χρησιμοποίησαν χρυσά και ασημένια νομίσματα. Παρά την έμφαση που έδωσε ο Ηρόδοτος σε αυτά τα δύο πολύτιμα μέταλλα, τα πρώτα νομίσματα της Λυδίας κατασκευάστηκαν στην πραγματικότητα από ήλεκτρο, ένα φυσικό κράμα αργύρου και χρυσού.
Νομίσματα λιονταριού από Λυδιακό Ήλεκτρο, όπως φαίνεται στο Μουσείο Πολιτισμών της Ανατολίας. Εικόνα: Wikimedia Commons / CC BY-SA 2.0
Εκείνη την εποχή, το Ήλεκτρο θα ήταν ένα πιο πρακτικό υλικό για τη νομισματοκοπία από τον χρυσό, ο οποίος δεν είχε ακόμη εξευγενιστεί ευρέως. Είναι επίσης πιθανό ότι αναδείχθηκε ως το μέταλλο της επιλογής για τους Λυδούς επειδή έλεγχαν τον πλούσιο σε Ήλεκτρο ποταμό Πακτωλό που διέρρεε την πρωτεύουσα της Λυδίας.
Το Ήλεκτρο κόπηκε σε σκληρά, ανθεκτικά νομίσματα που έφεραν σύμβολο του Βασιλικού Λιονταριού. Το μεγαλύτερο από αυτά τα λυδικά νομίσματα ζύγιζε 4,7 γραμμάρια και είχε αξία 1/3 στατήρα. Τρία τέτοια νομίσματα τιμούσαν 1 στατήρα, μια μονάδα νομίσματος που ισοδυναμούσε περίπου με τη μηνιαία αμοιβή ενός στρατιώτη. Κέρματα χαμηλότερης ονομαστικής αξίας, συμπεριλαμβανομένου ενός εκτέτου (ένα 6ο του στατήρα) μέχρι το 96ο του στατήρα, το οποίο ζύγιζε μόλις 0,14 γραμμάρια.
Το Βασίλειο της Λυδίας βρισκόταν στη Δυτική Ανατολία (σημερινή Τουρκία) στη διασταύρωση πολλών εμπορικών οδών και οι Λυδοί ήταν γνωστό ότι ήταν εμπορικά γνώστες, επομένως η πιθανή τους θέση ως εφευρέτες νομισμάτων είναι λογική. Πιστεύεται επίσης ότι οι Λυδοί ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που δημιούργησαν καταστήματα λιανικής σε μόνιμες τοποθεσίες.
Χρυσός στατήρας του Ευκρατίδη Α', με διάμετρο 58 mm το μεγαλύτερο χρυσό νόμισμα που έχει διασωθεί από την Αρχαιότητα.
Ημιβολικά νομίσματα
Τα πρώιμα λυδικά νομίσματα μπορεί να προανήγγειλαν την εμφάνιση της νομισματοκοπίας, αλλά η ευρεία χρήση τους στο κοινό λιανικό εμπόριο ήρθε όταν οι Έλληνες της Ιωνίας υιοθέτησαν το «φορολογικό σύμβολο των ευγενών» και το διέδωσαν. Η ακμάζουσα πόλη του Ιονίου Κύμη, που γειτνίαζε με τη Λυδία, άρχισε να κόβει νομίσματα γύρω στο 600-500 π.Χ. και τα νομίσματα της ημιοβόλης με σφραγίδα αλόγου θεωρούνται ευρέως ως τα δεύτερα παλαιότερα νομίσματα της ιστορίας.
Το Hemiobol αναφέρεται σε μια ονομαστική αξία του αρχαίου Ελληνικού νομίσματος, είναι μισός οβολός. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, το όνομα προέρχεται από το γεγονός ότι, πριν από την εμφάνιση της νομισματοκοπίας, οι οβολοί ήταν αρχικά από χαλκό ή μπρούτζο. Ανεβαίνοντας στην αρχαία Ελληνική ονομαστική κλίμακα, έξι οβολοί ισούνται με μία δραχμή, που μεταφράζεται ως «χούφτα». Άρα, εφαρμόζοντας κάποια ετυμολογική λογική, μια χούφτα έξι οβολοί είναι μία δραχμή.
Γινγκ Γιουάν
Αν και πιθανότατα εμφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή με τα δυτικά νομίσματα της Λυδίας και της αρχαίας Ελλάδας, γύρω στο 600-500 π.Χ., η αρχαία Κινεζική νομισματοκοπία πιστεύεται ότι αναπτύχθηκε ανεξάρτητα.
Ο Sima Qian, ο μεγάλος ιστορικός της πρώιμης δυναστείας Χαν, περιγράφει την «ανοιχτή ανταλλαγή μεταξύ αγροτών, τεχνιτών και εμπόρων» στην αρχαία Κίνα, όταν «χρησιμοποιήθηκαν χρήματα από κοχύλια χελώνας, κοχύλια καουρί και χρυσό”
Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα κοχύλια cowrie χρησιμοποιήθηκαν ως μορφή νομίσματος την εποχή της δυναστείας των Shang (1766-1154 π.Χ.) και οι απομιμήσεις τους από κόκαλο, πέτρα και μπρούτζο φαινομενικά χρησιμοποιήθηκαν ως χρήματα στους επόμενους αιώνες. Αλλά τα πρώτα χρυσά νομίσματα που προέκυψαν από την Κίνα και που θα μπορούσαν με βεβαιότητα να περιγραφούν ως αληθινά νομίσματα εκδόθηκαν από το αρχαίο κινεζικό κράτος Τσου τον 5ο ή 6ο αιώνα π.Χ. και γνωστά ως Γινγκ Γιουάν (Ying Yuan).
Αρχαία χρυσά μπλοκ νομίσματα, γνωστά ως Γινγκ Γιουάν, που εκδόθηκαν από τον Γινγκ, πρωτεύουσα του Βασιλείου Τσου. Εικόνα: Scott Semans World Coins (CoinCoin.com) Wikimedia Commons / CC BY 3.0
Το πρώτο πράγμα που είναι πιθανό να παρατηρήσετε σχετικά με το Ying Yuan είναι ότι δεν μοιάζουν με τα πιο γνωστά νομίσματα που εμφανίστηκαν στη δύση. Αντί για δίσκους που φέρουν εικόνες, είναι ακατέργαστα τετράγωνα 3-5 mm από χρυσόβουλα με σφραγίδες και επιγραφές ενός ή δύο χαρακτήρων. Συνήθως ένας από τους χαρακτήρες, το γιουάν, είναι μια νομισματική μονάδα ή βάρος.
Τρίτον του στατήρος από ήλεκτρον, Λυδία, 6ος αι. π.Χ. Εμπρός όψη: κεφάλι λέοντα βρυχώμενου, ήλιος επάνω του. Πίσω: δύο έγκοιλα τετράγωνα. 4,71 γραμ.
Αργυρή δραχμή της Αίγινας, π. 404 π.Χ. Εμπρός όψη: χελώνα. Πίσω: έγκοιλο τετράγωνο με δελφίνι και επιγρ. ΑΙΓ[ΙΝΙΤΩΝ]. 5,43 γραμ., 18 χλστ.
Αρχαϊκή περίοδος
Κλασική περίοδος