Ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολεί την τουρκική ναυαρχίδα του Καρά Αλή στη Χίο. Στο κατάστρωμά της βρίσκονται όλοι οι αξιωματικοί του τουρκικού στόλου, γιορτάζοντας το Ραμαζάνι. Σκοτώνεται ο τούρκος ναύαρχος και περισσότεροι από 1000 παριστάμενοι..
ΕΛΛΑΔΑ. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 κατορθώνοντας μέσω της πυρπόλησης της Τουρκικής Ναυαρχίδας να προκαλέσει τον θαυμασμό ολόκληρης της Ευρώπης για τη μικρή κουκίδα επάνω στο χάρτη με το όνομα Ελλάδα που αντιμαχόταν τον τουρκικό ζυγό.
Μια μέρα σαν σήμερα, 6 προς 7 Ιουνίου του 1822, δυο μήνες μετά την Καταστροφή της Χίου, ο Κανάρης βάζει φωτιά - μεταφορικά - στην Ευρώπη, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και φυσικά στην Ελληνική Επανάσταση και καίει κυριολεκτικά την τουρκική ναυαρχίδα που ναυλοχεί στα ανοιχτά της Χίου!
Μετά την Καταστροφή της Χίου και τον άθλιο εξανδραποδισμό των κατοίκων από την απάνθρωπη τακτική του ναυάρχου Καρά Αλή, ο οποίος αφού απελευθέρωσε τους εγκλωβισμένους Τούρκους στο κάστρο της Χίου, και ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε καταφύγει πανικόβλητο στο εσωτερικό του νησιού, υποχρέωσε τους προξένους των ξένων δυνάμεων (Γαλλίας, Αγγλίας, Αυστρίας) να ειδοποιήσουν τους κατοίκους, ότι τους παραχωρεί αμνηστία, αρκεί να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να παραδώσουν τα όπλα τους. Το κύρος των προξένων, κι όχι τόσο η υπόσχεση του τούρκου ναυάρχου, έπεισαν τους κατοίκους του νησιού· επέστρεψαν στις εστίες τους, παρέδωσαν τον οπλισμό τους και άοπλοι πλέον υπέστησαν μιαν ανελέητη – εξτρεμιστικά βίαιη σφαγή.
Κατά τον ιστορικό Ανδρέα Μάμουκα, ο οποίος ήταν παρών στη σφαγή, ο πληθυσμός ανερχόταν στις 140.000 με 150.000 ψυχές και κατά τα κιτάπια των Τούρκων ο πληθυσμός ανερχόταν στις 120.000 ψυχές. Μετά την Καταστροφή, στο νησί της Χίου έμειναν περί τους 1.000 - 2.000 άνθρωποι και περί τους 20.000 διέφυγαν. Όλοι οι υπόλοιποι εκτός των αγοριών από 3 έως 12 ετών και των γυναικών από 3 μέχρι 40 ετών, που αιχμαλωτίσθηκαν και πουλήθηκαν από δουλεμπόρους σε παζάρια της Δύσης και της Ανατολής, σφάχθηκαν ανελέητα.
Η επιχείρηση για τα αντίποινα
Με το που έγινε γνωστή η είδηση της τραγωδίας στη Χίο, απέπλευσε μια αρμάδα σπετσιώτικων και υδραίικων πλοίων με προορισμό τα Ψαρά, για να βρουν τον Καρά Αλή και τον στόλο του· δεν θα είχαν καμιά τύχη τα εμπορικά καράβια απέναντι στα πάνοπλα τουρκικά του οθωμανικού στόλου. Τα ελληνικά πλοία απλώς κρατούσαν επαφή και στάση αναμονής. Στο τέλος παρέμειναν στον τόπο οι Υδραίοι με τους Ψαριανούς. Τότε έπεσε η ιδέα να χρησιμοποιήσουν πυρπολικά. Οι Τούρκοι πανηγύριζαν για την επιτυχία τους στη Χίο. Όταν έπεσε η νύχτα στις 6 προς 7 Ιουνίου, με τον καιρό ευνοϊκό, έπλευσαν προς τον τουρκικό στόλο δυο πυρπολικά: ένα υδραίικο με τον Πιπίνο κι ένα ψαριανό με τον Κανάρη έχοντας την υποστήριξη από δύο μπρίκια.
Ο μεν Πιπίνος, παρά το γεγονός ότι ήρθε σε επαφή με την υποναυαρχίδα, δεν κατάφερε να προσκολλήσει το μπουρλότο του και εγκατέλειψε το πυρπολικό· αντίθετα ο Κανάρης προσκόλλησε στην πλώρη της ναυαρχίδας το δικό του μπουρλότο και αμέσως η φωτιά απλώθηκε στο κολοσσιαίο πλοίο. Το τούρκικο καράβι γρήγορα εξερράγη αφού η φωτιά είχε τρυπώσει στις αποθήκες πυρομαχικών και ο ίδιος ο ναύαρχος, ο Καρά Αλής, προσπαθώντας να διαφύγει με μια λέμβο σκοτώθηκε από ένα κομμάτι καιόμενου ιστίου.
Το γεγονός διαδόθηκε άμεσα στην Ευρώπη και προκάλεσε πανηγυρισμούς. Ο τούρκος ιστορικός, Τζεβντέτ πασάς έγραψε: «…άφησε κατάπληκτα τα πληρώματα ολόκληρου του τουρκικού στόλου». Σύμφωνα με τον βρετανό ιστορικό Τόμας Γκόρντον, η πυρπόληση της ναυαρχίδας «ήταν ένα από τα πιο καταπληκτικά κατορθώματα που αναφέρει η ιστορία» και ο Κανάρης «ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται»!
Λίγα λόγια για τον Κωνσταντίνο Κανάρη
Ηγετική μορφή του '21, στρατιωτικός και πολιτικός. Γεννήθηκε το 1793 ή το 1795 στα Ψαρά, στους κόλπους μιας οικογένειας με μεγάλη ναυτική παράδοση. Ο πατέρας του Μιχαήλ ή Μικές Κανάργιος ή Κανάριος διατέλεσε επανειλημμένα δημογέροντας του νησιού και από τον γάμο του με τη Μαρία απέκτησε τρία αγόρια, τον Αναγνώστη, τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο.
Ο Κωνσταντής έμεινε ορφανός από μικρός και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα με το επίθετο Κανάρης. Δούλεψε ως μούτσος στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Βουρέκα, που μετέφερε Σουλιώτες από την Πάργα στη Λευκάδα και έμαθε τα μυστικά της θάλασσας. Μετά τον θάνατο του θείου, ανέλαβε καπετάνιος του πλοίου του, με το οποίο πραγματοποίησε πολλά εμπορικά ταξίδια στη Μεσόγειο. Σε ηλικία 22 ετών παντρεύτηκε τη Δέσποινα Μανιάτη, κόρη γνωστής ναυτικής οικογένειας των Ψαρών, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά.
Ο Κανάρης δεν φαίνεται να είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, αλλά όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Κατατάχθηκε ως απλός ναύτης στον ψαριανό στολίσκο, που συγκρότησε ο φίλος του Νικολής Αποστόλης. Από τις πρώτες επιχειρήσεις άρχισε να εξειδικεύεται στα πυρπολικά και να γίνεται ο φόβος και ο τρόμος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα στενά όρια του ελληνικού χώρου και έγραψαν γι' αυτόν ο λόρδος Βύρων, ο Βίκτωρ Ουγκώ, ενώ ο άγγλος ιστορικός Γκόρντον σημείωνε «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».
Ο Κανάρης κέρδισε την εκτίμηση και των συναγωνιστών του και για τη σωφροσύνη του χαρακτήρα του. Γι' αυτό ανήλθε και στα υψηλότερα αξιώματα της Πολιτείας μετά την απελευθέρωση. Το 1827 αντιπροσώπευσε τα Ψαρά στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας και ήταν ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για την καταστολή των διαφόρων ανταρσιών στη Μάνη και την Ύδρα. Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, αποσύρθηκε από την ενεργό δράση και εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου.
Κατά την Οθωνική περίοδο ανακλήθηκε στην υπηρεσία και έφθασε μέχρι τον βαθμό του υποναυάρχου. Κατόπιν διορίστηκε γερουσιαστής και αναμίχθηκε στην πολιτική με το Ρωσικό Κόμμα. Συμμετείχε στην επαναστατική κίνηση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα. Μέχρι την έξωση του Όθωνα χρημάτισε επανειλημμένα υπουργός και δύο φορές πρωθυπουργός (16 Φεβρουαρίου 1844 - 30 Μαρτίου 1844, 15 Οκτωβρίου 1848 - 12 Δεκεμβρίου 1849).
Το 1862 ήταν ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της αντιοθωνικής κίνησης. Όταν ο βασιλιάς, σε μια προσπάθειά του να τον προσεταιρισθεί, του ανέθεσε για τρίτη φορά την πρωθυπουργία, αυτός δεν δίστασε να καταθέσει την εντολή, επειδή ο Όθων δεν ενέκρινε ορισμένους από τους υπουργούς του.
Μετά την έξωση του Όθωνα, ορίστηκε μέλος της τριανδρίας Βούλγαρη, Κανάρη, Ρούφου και το 1863 πήγε στη Δανία ως ένας από τους αντιπροσώπους του Έθνους για να προσφέρει το στέμμα στον βασιλιά Γεώργιο Α'. Στη συνέχεια ανέλαβε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου και δύο φορές πρωθυπουργός (5 Μαρτίου 1864 - 16 Απριλίου 1864, 27 Ιουλίου 1864 - 2 Μαρτίου 1865). Κατόπιν αποσύρθηκε της πολιτικής και ιδιώτευσε στο σπίτι του στην Κυψέλη (Κυψέλης 56), όπου καθημερινά δεχόταν φίλους και θαυμαστές του.
Στις 26 Μαΐου 1877, σε ηλικία 82 ετών, επανήλθε στην πολιτική και ανέλαβε πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877 και κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια στο Α' Νεκροταφείο.
Οι κυριότερες πολεμικές ενέργειες του Κανάρη στην Επανάσταση του '21
- Πυρπολεί την ναυαρχίδα του καπετάν πασά Καρά Αλή στη Χίο (6 - 7 Ιουνίου 1822). 2.000 νεκροί Οθωμανοί, ανάμεσά τους και ο Καρά Αλής.
- Ανατινάζει τουρκικό δίκροτο στο στενό μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας (28 Οκτωβρίου 1822). Επρόκειτο για την υποναυαρχίδα του νέου αρχιναυάρχου Κακλαμάν Μεχμέτ Πασά, που είχε διαδεχθεί τον Καρά Αλή. 800 νεκροί Οθωμανοί.
- Πυρπολεί τουρκική φρεγάτα κοντά στη Σάμο (5 Αυγούστου 1824), εκδικούμενος την καταστροφή της Κάσου και της πατρίδας του. 600 νεκροί Οθωμανοί.
- Πυρπολεί τουρκική κορβέτα στα ανοιχτά της Μυτιλήνης (23 - 24 Σεπτεμβρίου 1824).
- Και η τολμηρότερη ενέργεια του: αποπειράται να πυρπολήσει τον αιγυπτιακό στόλο στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας (29 Ιουλίου 1825). Το εγχείρημα απέτυχε, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών (απρόοπτος μεταβολή του ανέμου).
