Στις 3 Μαρτίου 1913, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε τους Αγίους Σαράντα, ένα σημαντικό λιμάνι της Βόρειας Ηπείρου. Η επιχείρηση αυτή εντασσόταν στο γενικότερο στρατιωτικό σχέδιο της Ελλάδας για την εκδίωξη των Οθωμανών από την Ήπειρο και την ενίσχυση της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή.
Η Πολιτική και Στρατιωτική Ηγεσία της Ελλάδας
Την περίοδο αυτή, η χώρα βρισκόταν υπό την ηγεσία:
- Βασιλεύς: Γεώργιος Α’
- Πρωθυπουργός και Υπουργός Στρατιωτικών: Ελευθέριος Βενιζέλος
Στρατιωτικά, η επιχείρηση υποστηρίχθηκε από την ελληνική διοίκηση:
- Αρχιστράτηγος: Διάδοχος Κωνσταντίνος
- Διοικητής Στρατού Ηπείρου: Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης
- Διοικητής ΙΙ Μεραρχίας Πεζικού: Υποστράτηγος Κωνσταντίνος Καλλάρης
- Διοικητής Μοίρας του Ιονίου (Ελληνικό Ναυτικό): Πλοίαρχος Αλέξανδρος Δαμιανός
Η Στρατιωτική Επιχείρηση
Η απελευθέρωση των Αγίων Σαράντα πραγματοποιήθηκε με αμφίβια απόβαση ελληνικών δυνάμεων, σε συνεργασία με το Πολεμικό Ναυτικό. Η επιχείρηση διεξήχθη υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες, καθώς ισχυρή θύελλα επέτρεψε την αιφνιδιαστική προσέγγιση των ελληνικών δυνάμεων. Παρά τις δυσκολίες, η επιχείρηση ολοκληρώθηκε την ίδια ημέρα με επιτυχία, χωρίς να απαιτηθεί παρατεταμένη μάχη.
Δυνάμεις που συμμετείχαν:
- Χερσαίες Δυνάμεις: ΙΙ Μεραρχία Πεζικού
- Ναυτική Υποστήριξη: Μοίρα του Ιονίου
- Θωρηκτό: Ψαρά
- Αντιτορπιλικά: Ασπίς, Αετός, Λόγχη
- Τορπιλοβόλο: Νικόπολις
Το Πολεμικό Ναυτικό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μεταφορά στρατευμάτων και την εξασφάλιση της επιχείρησης.
Αποτελέσματα και Ιστορική Σημασία
Η απελευθέρωση των Αγίων Σαράντα αποτέλεσε μέρος της ευρύτερης προέλασης του Ελληνικού Στρατού στη Βόρεια Ήπειρο. Μέχρι τον Μάρτιο του 1913, είχαν απελευθερωθεί το Αργυρόκαστρο, η Χιμάρα, το Τεπελένι, η Πρεμετή και η Κλεισούρα.
Η επιχείρηση αυτή ενίσχυσε τη στρατιωτική θέση της Ελλάδας στην περιοχή και είχε σημαντική συμβολική και στρατηγική αξία. Παρότι η Βόρεια Ήπειρος δεν παρέμεινε υπό ελληνική διοίκηση μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η συγκεκριμένη περίοδος άφησε βαθιά ιστορική παρακαταθήκη και επηρέασε τη μετέπειτα πολιτική εξέλιξη της περιοχής.