Και επίσημα καλοκαίρι από σήμερα, Ιη Ιουνίου. Ο «θεριστής» και τα πολλά άλλα ονόματα του πρώτου μήνα του καλοκαιριού αλλά και τα έθιμα των ημερών του.
Αρχή καλοκαιριού, αρχής γενομένης από σήμερα, πρώτη ημέρα του Ιουνίου, τουλάχιστον όσον αφορά το ημερολογόγιο: 1η Ιουνίου 2024.
Στην εποχή του χρόνου που μας εισάγει η έλευση του Ιουνίου, του πρώτου από τους τρεις μήνες του καλοκαιριού, τον αποκαλούμενο και «θεριστή» καθώς στο μήνα αυτό αντιστοιχούσε ο θερισμός ή ο θέρος των σιτηρών.
Θερισμός,θέρος, καλοκαίρι… Και εδώ θα αναρρωτηθεί ευλόγως κανείς από που προέρχεται το όνομα θεριστής και θερισμός; από τη διαδικασία του θερισμού ή από την εποχή του θέρους; του καλοκαιριού
Το μεσαιωνικό «καλοκαίρι»
Σύμφωνα με τους φιλόλογους, το καλοκαίρι είναι λέξη μεσαιωνική και προέκυψε «εκ συναρπαγής», δηλαδή από συγχώνευση σε μια λέξη της φράσης «καλός καιρός». Ήδη σε κάποιο ελληνολατινικό γλωσσάρι της ύστερης αρχαιότητας παραδίδεται ο τύπος «καλόκαιρος» με την επεξήγηση bonum tempus, ενώ σε κείμενο του 9ου αιώνα απαντά ο τύπος «καλοκαίριον» – από εκεί είναι εύκολο, καλοκαίριν, καλοκαίρι.
Το αρχαίο «θέρος»
V
Σύμφωνα με τους φιλόλογους, το καλοκαίρι είναι λέξη μεσαιωνική και προέκυψε «εκ συναρπαγής», δηλαδή από συγχώνευση σε μια λέξη της φράσης «καλός καιρός». Ήδη σε κάποιο ελληνολατινικό γλωσσάρι της ύστερης αρχαιότητας παραδίδεται ο τύπος «καλόκαιρος» με την επεξήγηση bonum tempus, ενώ σε κείμενο του 9ου αιώνα απαντά ο τύπος «καλοκαίριον» – από εκεί είναι εύκολο, καλοκαίριν, καλοκαίρι.
Το αρχαίο «θέρος»
VVan Gogh, Ο θερισμός. 1888. Van Gogh Μουσείο. Άμστερνταμ
Ωστόσο έχει διατηρηθεί και η αρχαία λέξη για την καλοκαιρία που είναι το θέρος. Είναι ήδη ομηρική (ουτ’ εν θέρει, ουδ’ εν οπώρη στην Οδύσσεια, όπου οπώρα το φθινόπωρο) και προέρχεται από ινδοευρωπαϊκή ρίζα που δηλώνει τη ζέστη και τη θερμότητα -από την οποία άλλωστε προέρχεται και η λέξη «θερμός».
Κατά συνέπεια δεν ονομάστηκε το καλοκαίρι «θέρος» από την εποχή του θερισμού. Το αντίστροφο συνέβη μας εξηγεί ο Δημήτηρς Σαραντάκος. Η αρχική σημασία του ρήματος «θερίζω» ήταν «περνώ το καλοκαίρι» – εξ ου και «παρθερίζω», «παραθεριστής» και στη συνέχει πήρε τη σημασία «δρέπω» από όπου προέρχεται και η λέξη «δρεπάνι».
«Αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή»
Το όνομα όμως «θεριστής» δεν είναι το μόνο όνομα του Ιουνίου. Εχει και πολλά άλλα. Συγκεκριμένα έχει πλήθος άλλων ονομάτων τα οποία σχετίζονται με τη συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου και τις συνθήκες που επικρατούν στη φύση και την ύπαιθρο αλλά και τις εργασίες του γεωργοκτηνοτροφικού κύκλου της ζωής αυτής της εποχής του χρόνου, με τον οποίο τόσο στενά ήταν συνυφασμένοι οι άνθρωποι πολλές δεκαετίες πριν, κοντά αιώνα.
«Αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή» είναι το δίστιχο που περιγράφει την ωρίμανση των δημητριακών καρπών και τη σημαντική περίοδο του θερισμού που για την ελληνική ύπαιθρο αποτελούσε μεγάλο γεγονός, κόπο και συνάμα γιορτή.
Οι άλλες ονομασίες Ιουνίου
Το «προσωνύμιο» του Ιουνίου, διαφέρει από περιοχή σε περιοχή της Ελλάδας και του ελληνισμού. Σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδος ο Ιούνιος έχει τη δική του ξεχωριστή ονομασία.
Κερασάρης ή Κερασινός
– «Κερασάρης» είναι το όνομα με το οποίο τον αποκαλούν στα Γρεβενά
– «Κερασινός» είναι το όνομά του στον Πόντο.
Τόσο στη μία περιοχή όσο και στην άλλη τα ονόματα αυτά συνδέονται με την περίοδο της ωρίμανσης των κερασιών και εξ αυτών προκύπτει και το όνομα του μήνα.
Ορνιαστής, ρινιστής ή Απαρνιστής
– «Ορνιαστής» λέγεται ο μήνας Ιούνιος στην Άνδρο,
– «Αλυθτσατσής» αποκαλείται ο μήνας Ιούνιος στην Κάλυμνο
– «Ρινιστής» είναι το αντίστοιχο όνομά του στην Πάρο και
– «Απαρνιαστής» σε διάφορα άλλα μέρη της χώρας
Και τα τέσσερα αυτά ονόματα του Ιουνίου σχετίζονται με τον «ερινασμό» ή «ορνιασμό» – τη γονιμοποίηση με ορνούς, τους καρπούς της άγριας, αρσενικής συκιάς για την παραγωγή των ήμερων σύκων.
– «Τζιτζικάρης» είναι ακόμη ένα όνομα του Ιουνίου που προέρχεται από τη δυναμική παρουσία των τζιτικιών αυτήν την περίοδο, δεδομένης της έντονης ηλιοφάνειας και της μεγάλης διάρκειας της ημέρας.
– «Λιοτρόπης» τέλος είναι το όνομά του που σχετίζεται με το τρίτο δεκαήμερο του μήνα και συγκεκριμένα την 21η Ιουνίου, όπου έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο, τη θερινή τροπή του ήλιου, γνωστό και ως «λιοτρόπι».
– «Πρωτόλιος» ή «πρωτόλης» επειδή είναι ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού
– «Αϊ-γιαννίτης» ή «Αγιογιαννίτης» λέγεται επίσης ο Ιούνιος καθώς την 24η ημέρα του γιορτάζεται το γενέθλιο Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου του Κλήδονα.
Ωστόσο έχει διατηρηθεί και η αρχαία λέξη για την καλοκαιρία που είναι το θέρος. Είναι ήδη ομηρική (ουτ’ εν θέρει, ουδ’ εν οπώρη στην Οδύσσεια, όπου οπώρα το φθινόπωρο) και προέρχεται από ινδοευρωπαϊκή ρίζα που δηλώνει τη ζέστη και τη θερμότητα -από την οποία άλλωστε προέρχεται και η λέξη «θερμός».
Κατά συνέπεια δεν ονομάστηκε το καλοκαίρι «θέρος» από την εποχή του θερισμού. Το αντίστροφο συνέβη μας εξηγεί ο Δημήτηρς Σαραντάκος. Η αρχική σημασία του ρήματος «θερίζω» ήταν «περνώ το καλοκαίρι» – εξ ου και «παρθερίζω», «παραθεριστής» και στη συνέχει πήρε τη σημασία «δρέπω» από όπου προέρχεται και η λέξη «δρεπάνι».
«Αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή»
Το όνομα όμως «θεριστής» δεν είναι το μόνο όνομα του Ιουνίου. Εχει και πολλά άλλα. Συγκεκριμένα έχει πλήθος άλλων ονομάτων τα οποία σχετίζονται με τη συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου και τις συνθήκες που επικρατούν στη φύση και την ύπαιθρο αλλά και τις εργασίες του γεωργοκτηνοτροφικού κύκλου της ζωής αυτής της εποχής του χρόνου, με τον οποίο τόσο στενά ήταν συνυφασμένοι οι άνθρωποι πολλές δεκαετίες πριν, κοντά αιώνα.
«Αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή» είναι το δίστιχο που περιγράφει την ωρίμανση των δημητριακών καρπών και τη σημαντική περίοδο του θερισμού που για την ελληνική ύπαιθρο αποτελούσε μεγάλο γεγονός, κόπο και συνάμα γιορτή.
Οι άλλες ονομασίες Ιουνίου
Το «προσωνύμιο» του Ιουνίου, διαφέρει από περιοχή σε περιοχή της Ελλάδας και του ελληνισμού. Σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδος ο Ιούνιος έχει τη δική του ξεχωριστή ονομασία.
Κερασάρης ή Κερασινός
– «Κερασάρης» είναι το όνομα με το οποίο τον αποκαλούν στα Γρεβενά
– «Κερασινός» είναι το όνομά του στον Πόντο.
Τόσο στη μία περιοχή όσο και στην άλλη τα ονόματα αυτά συνδέονται με την περίοδο της ωρίμανσης των κερασιών και εξ αυτών προκύπτει και το όνομα του μήνα.
Ορνιαστής, ρινιστής ή Απαρνιστής
– «Ορνιαστής» λέγεται ο μήνας Ιούνιος στην Άνδρο,
– «Αλυθτσατσής» αποκαλείται ο μήνας Ιούνιος στην Κάλυμνο
– «Ρινιστής» είναι το αντίστοιχο όνομά του στην Πάρο και
– «Απαρνιαστής» σε διάφορα άλλα μέρη της χώρας
Και τα τέσσερα αυτά ονόματα του Ιουνίου σχετίζονται με τον «ερινασμό» ή «ορνιασμό» – τη γονιμοποίηση με ορνούς, τους καρπούς της άγριας, αρσενικής συκιάς για την παραγωγή των ήμερων σύκων.
– «Τζιτζικάρης» είναι ακόμη ένα όνομα του Ιουνίου που προέρχεται από τη δυναμική παρουσία των τζιτικιών αυτήν την περίοδο, δεδομένης της έντονης ηλιοφάνειας και της μεγάλης διάρκειας της ημέρας.
– «Λιοτρόπης» τέλος είναι το όνομά του που σχετίζεται με το τρίτο δεκαήμερο του μήνα και συγκεκριμένα την 21η Ιουνίου, όπου έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο, τη θερινή τροπή του ήλιου, γνωστό και ως «λιοτρόπι».
– «Πρωτόλιος» ή «πρωτόλης» επειδή είναι ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού
– «Αϊ-γιαννίτης» ή «Αγιογιαννίτης» λέγεται επίσης ο Ιούνιος καθώς την 24η ημέρα του γιορτάζεται το γενέθλιο Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου του Κλήδονα.
Tags:
μήνες
perierga120.blogspot.com////